(Trang 64)
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
Hát đúng cao độ, trường độ, rõ lời ca, thể hiện được sắc thái của bài Lí thiên thai và Cây trúc xinh.
Mở đầu
Nghe một số trích đoạn dân ca Việt Nam và nhận xét về cách hát dân ca.
Hình thành kiến thức mới
1. Đặc điểm của cách hát dân ca
Dân ca là những bài hát do nhân dân lao động sáng tác, được truyền từ đời này qua đời khác, mang tính dị bản, gắn bó với đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân trên mọi miền đất nước Việt Nam.
Giai điệu trong các bài dân ca Việt Nam thường có nhiều âm tô điểm như: luyến, láy, thêu, lướt,...
Người hát dân ca cần thể hiện được các âm tô điểm để giúp câu hát được rõ chữ và rõ nghĩa.
2. Khởi động giọng
Hướng dẫn thực hiện:
- Đặt âm nhẹ nhàng, lấy hơi sâu, điều tiết hơi thở đều đặn, hát liền tiếng, miệng mở tự nhiên, hàm dưới buông mềm mại.
- Luyện mẫu âm đi lên và đi xuống liền bậc theo quãng 2 thứ trong tầm âm phù hợp.
(Trang 65)
3. Học hát
• Thực hành ca khúc
Lý thiên thai
(Dân ca Quảng Nam)
Sưu tầm và kí âm: Trương Đình Quang
Vừa phải, duyên dáng
Xem lên hòn núi
hòn núi ta ni nọ thiên thai.
Thấy y đôi thấy y đôi con chiền chiền chiện,
thấy y đôi thấy y đôi con chiền chiền
chiện, ta ni nọ y ăn xoài a y a
ăn xoài chín cây.
Các điệu Lý xuất phát từ nguồn gốc lao động, là điệu hát dân dã, bình dân ngắn gọn, dễ nhớ. Lý thường có nhiều điệu bản rất khác nhau khi đi qua nhiều địa phương, một trong số đó là Lý thiên thai. Bắt nguồn từ câu ca dao: "Trèo lên trái núi thiền thai/ Thầy đòi chim phượng ăn xoài chín cây". Từ miền Bắc, miền Trung đến Nam Bộ, câu ca dao trên đã biến thành nhiều bài bản có cùng nội dung nhưng khác nhau về giai điệu.
(Trang 66)
Hướng dẫn thực hiện:
- Đặt âm thanh nhẹ; lấy hơi tại những chỗ ngắt ý, câu, đoạn, điều tiết hơi đều đặn; miệng mở tự nhiên, hàm dưới buông mềm mại.
- Hát nhấn mạnh hơn vào đầu mỗi nhịp, luyện, lấy đủ hơi nốt, đặc biệt tại các nhịp 3, 4, 21, 22; phát âm rõ chữ.
- Thể hiện bài dân ca mềm mại, ngọt ngào, nét mặt tươi tắn, cử chỉ nhẹ nhàng.
• Thực hành ca khúc
Cây trúc xinh
(Dân ca Quan họ Bắc Ninh)
Sưu tầm và kí âm: Nguyễn Ngọc Oánh
Vừa phải - Tình tứ - Trong sáng
Cây (í) trúc xinh tang tình là cây trúc
Cây (í) trúc xinh tang tình là cây trúc
mọc. Qua (í) lới nọ (í) như bờ
mọc. Qua (í) lới nọ (í) như bên
ao. Chị hai xinh tang
đình. Chị hai xinh tang
tình là chị hai đứng đứng nơi nào qua
tình là chị hai đứng đứng một mình qua
lới như cũng xinh. Đứng đứng nơi
lới như cũng xinh. Đứng đứng một
nào qua lới như cũng xinh.
mình qua lới như cũng xinh.
Cây trúc xinh là một trong những bài dân ca Quan họ Bắc Ninh được nhiều người yêu thích. Bài dân ca có giai điệu mềm mại, trữ tình, ca từ được lấy từ câu thơ "Trúc xinh trúc mọc bên đình/ Em xinh em đứng một mình cùng xinh". Hình ảnh "chị Hai" trong bài dân ca cũng được xuất hiện trong nhiều bài dân ca Quan họ khác, trở thành nét đặc trưng riêng của vùng quê Kinh Bắc.
Hướng dẫn thực hiện:
- Lấy hơi sâu tại những chỗ ngắt ý, câu, đoạn, miệng mở tự nhiên, hàm dưới buông mềm mại.
- Hát nhấn mạnh hơn vào đầu mỗi nhịp, luyện, lấy đủ nốt; phát âm rõ chữ.
- Thể hiện bài dân ca ngọt ngào, sâu lắng, nét mặt tươi tắn, cử chỉ mềm mại, duyên dáng, thướt tha.
Luyện tập
1. Nêu đặc điểm nổi bật của một thể loại dân ca mà em biết.
2. Luyện tập một số âm điệu luyến, láy trong hai bài dân ca được học:
- Giai điệu trong bài dân ca Lý thiên thai:
Xem lên hòn núi
- Giai điệu trong bài dân ca Cây trúc xinh:
+ Giai điệu 1:
Cây (í) trúc xinh tang tình là cây trúc mọc.
+ Giai điệu 2:
Đứng đứng một mình qua lới như cũng xinh.
3. Thực hành, luyện tập hai bài dân ca Lý thiên thai và Cây trúc xinh theo các hình thức khác nhau.
Vận dụng
Em hãy đặt lời mới cho bài Lý thiên thai hoặc Cây trúc xinh và thể hiện cùng bạn.
