| Yêu cầu cần đạt - Biết lựa chọn đề tài và chất liệu phù hợp để thể hiện tranh bố cục hình, khối cơ bản. - Vận dụng được các yếu tố và nguyên lí tạo hình để thể hiện được sản phẩm tranh bố cục hình, khối cơ bản. - Thể hiện được quan điểm cá nhân trong phân tích và đánh giá sản phẩm mĩ thuật. - Có ý thức tìm hiểu và phát huy những giá trị thẩm mĩ của thế hệ hoạ sĩ đi trước. |
Kazimir Malevich, Người đàn bà với những chiếc thùng, sơn dầu, 1912.
Nguồn: Đại học Oxford, Anh
(Trang 58)
QUAN SÁT VÀ NHẬN THỨC
1. Tìm hiểu tranh bố cục được thể hiện từ hình, khối cơ bản
|
Diego Rivera, Tĩnh vật với ngôi nhà xanh, sơn dầu, 1917. Nguồn: Bảo tàng Stedelijk, Hà Lan |
Tạ Ty, Men rượu, sơn dầu, 1951. Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam |
Pablo Picasso, Nhà máy gạch ở Tortosa, son dầu, 1909.
Nguồn: Bảo tàng Hermitage, Nga
Các hình ảnh trong tác phẩm được thể hiện đơn giản trên cơ sở hình, khối cơ bản như thế nào?
(Trang 59)
2. Một số cách xây dựng bố cục hình, khối cơ bản
Sự cân bằng
Cân bằng là sự sắp xếp hợp lí về tỉ lệ giữa hình, khối, đường nét và màu sắc trong tranh. Tuỳ vào ý tưởng và nội dung của tác phẩm, sự cân bằng có thể được diễn đạt theo nhiều cách khác nhau:
+ Các hình, mảng đăng đối hai bên trái và phải, trên và dưới xoay quanh trung tâm của bức tranh.
+ Tạo thêm đường nét có tính chất tĩnh (nét thẳng ngang, đứng,...) trong tác phẩm có nhiều nét cong, xiên, dịch đặc.
+ Để mảng trống bên cạnh mảng có hình thể phức tạp.
+ ...
Sự tương phản (đối lập)
Tương phản (đối lập) là yếu tố nhằm mục đích tạo nên sự chú ý hay nhấn mạnh trọng tâm. Yếu tố này thường được thể hiện ở tỉ lệ giữa mảng chính và mảng phụ, giữa mảng với hình, giữa hình với nét, giữa các phong cách tạo hình với nhau. Việc sử dụng nhiều yếu tố tương phản như: tương phản về sắc độ (đậm – nhạt), cường độ (rực – trầm), sắc thái (nóng – lạnh), tỉ lệ kích thước (to – nhỏ), kết cấu (đặc – rỗng, cứng – mềm),... đạt cạnh nhau tạo mục đích thu hút thị giác vào các yếu tố nhất định trong một bố cục tranh.
|
Tạ Ty, Thiếu phụ, màu bột, màu gouache, 1951. Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam |
Diego Rivera, Chân dung Marverna, sơn dầu, 1915. Nguồn: Học viện nghệ thuật Chicago, Hoa Kỳ |
Sự cân bằng và tương phản thế hiện trong 2 tác phẩm trên như thế nào?
(Trang 60)
Tỉ lệ và quy mô (kích thước)
Tỉ lệ và quy mô là mối quan hệ về kích thước giữa hình ảnh này với hình ảnh khác. Trong một tổng thể, các hình khối đặt cạnh nhau có kích thước hoặc tỉ lệ khác nhau sẽ tạo ra hiệu quả về hiệu ứng hoặc không gian. Khi cần tạo điểm nhấn trong tranh, họa sĩ có thể thay đổi tỉ lệ của các vật thể, hình, khối,... nhưng về cấu trúc vẫn cần phải đảm bảo phù hợp và liên quan đến nhau.
Điểm nhấn
Điểm nhấn là sự nhấn mạnh một khu vực, là cách hoạ sĩ thu hút sự chú ý vào nội dung cụ thể của tác phẩm và đó cũng là yếu tố quan trọng nhất. Trong một tác phẩm có tối đa 3 điểm nhấn, nếu nhiều hơn thì có thể khiến người xem bị nhầm lẫn giữa vai trò của yếu tố chính và phụ. Để tạo ra điểm nhấn cần sử dụng màu sắc khác biệt hoặc kết hợp các nguyên tắc khác nhau như: tương phản, đối lập, nhịp điệu,... và tạo thêm các đường dẫn để hướng ánh nhìn đến tiêu điểm đó. Trong nghệ thuật và đặc biệt trong các thiết kế sản phẩm mĩ thuật ứng dụng, điểm nhấn là một nguyên tắc không thể thiếu.
|
Pablo Picasso, Bình hoa trên bàn, sơn dầu, 1942. Nguồn: Bảo tàng nghệ thuật Stanley, Hoa Kỳ |
Kazimir Malevich, Nhạc cụ, sơn dầu, 1913. Nguồn: Bảo tàng Stedelijk, Hà Lan |
Tỉ lệ, quy mô và điểm nhấn thể hiện như thể nào trong 2 tác phẩm trên?
(Trang 61)
Sự lặp lại và nhịp điệu
Nhịp điệu là sự lặp đi lặp lại của các yếu tố giống nhau hoặc gần giống nhau, sự bố trí, sắp xếp, kết nối giữa hình với nền, tạo nên một không gian ẫn hiện biến đổi rất đa dạng. Sử dụng nguyên tắc này, hoạ sĩ có thể tạo ra một bố cục có tổng thể vui mắt, bắt buộc thị giác phải liên tục di chuyển xung quanh bức tranh để quan sát và nắm bắt được tinh thần của tác phẩm.
Wassily Kandinsky, Hình vuông và các vòng tròn đồng tâm, sơn dầu, 1913.
Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Lenbachhaus, Đức
Sự thống nhất và hài hoà
Sự thống nhất và hài hoà trong tổ chức, sắp xếp các hình mảng là cách tạo nên sự chặt chẽ về bố cục. Đây là sự thống nhất giữa các yếu tố: mảng – hình, đậm – nhạt, sáng – tối, mảng đặc – mảng trống, mật độ thưa – dày của hệ thống nét và điểm, làm cho bức tranh có cảm giác hài hoà về kết cấu và tạo ra sự vận động của các hình, khối trong không gian.
Fernand Léger, Boong tàu kéo, sơn dẫu, 1920.
Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, Hoa Kỳ
Sự lặp lại và sự thống nhất thể hiện trong 2 tác phẩm trên như thế nào?
(Trang 62)
|
Juan Gris, Tách trà, sơn dầu, 1914. Nguồn: www.juangris.org |
Pablo Picasso, Cuộc sống tĩnh lặng với cánh cửa và chiếc chìa khóa, sơn dầu, 1920. Nguồn: Bộ sưu tập của Marina Picasso |
Từ kiến thức về cách bố cục hình, khôi cơ bản,em thích bố cục nào trong 2 tác phẩm trên? Vì Sao?
| GHI NHỚ Những chú ý khi thực hiện sắp xếp bố cục hình, khối cơ bản Về hình mảng: Cân nhắc, tính toán để thể hiện đúng chủ đề, ý đồ của tác phẩm. Khi sắp xếp mảng, cần chú ý sự đa dạng về kích thước và hình dạng, các mảng trống, mảng đặc và sự liên kết giữa chúng với nhau. Về đường nét: Chú ý về đường nét sao cho uyển chuyển và có sự kết hợp hài hoà giữa nét của các mảng với nhau. Để thay đổi sự đơn điệu, cần tạo sự phong phú về đường nét thể hiện qua các loại nét cong, nét xiên, nét gấp khúc,... Về đậm – nhạt: Khi phân bổ đậm – nhạt, nên sử dụng 3 sắc độ: sáng, trung gian và tối. Để làm nổi mảng sáng phải có mảng tối và ngược lại. Về màu sắc: Cần có sự hài hoà, có tông màu chủ đạo để đáp ứng một hay nhiều đối tượng. Có thể dùng màu tương phản để nhấn mạnh những yếu tố cần thiết. |
(Trang 63)
LUYỆN TẬP VÀ SÁNG TẠO
Tham khảo các bước xây dựng phác thảo tranh bố cục theo đề tài bằng hình, khối cơ bản
 |  |
 |  |
- Lựa chọn hình thức bố cục, phác mảng chính – phụ.
- Vẽ chi tiết hình chủ đề và thêm hình, mảng bổ trợ để bố cục thêm sinh động.
- Thể hiện và điều chỉnh đậm – nhạt để tạo khối và không gian.
- Vẽ các mảng màu chủ đạo theo phác thảo đen trắng.
(Trang 64)
Hãy thực hiện một sản phẩm tranh về để tài tự chọn, trong đó các vật thế được khái quát bằng các hình, khối cơ bản.
Yêu cầu:
- Sử dụng hình cơ bản: tròn, vuông, tam giác,... tạo khối và không gian giả định.
- Khuôn khổ: giấy A3.
- Chất liệu: tuỳ chọn (chì màu, màu nước, màu gouache,...).
PHẦN THAM KHẢO
|
Phan Quỳnh Nhi Bố cục tự do, màu bột |
Phan Hoàng Anh Bố cục với hình ảnh ngôi nhà, màu gouache |
PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ
Trưng bày sản phẩm mĩ thuật và trao đổi với thành viên trong nhóm những nội dung dưới đây:
- Sản phẩm mĩ thuật được sắp xếp theo dạng bố cục nào?
- Các hình cơ bản đã được sắp xếp phù hợp với yêu cầu thể hiện chưa? Vì sao?
- Ý tưởng cá nhân trong việc lựa chọn yếu tố và nguyên lí tạo hình cho sản phẩm mĩ thuật.
- Nêu quan điểm của mình khi nhận xét sản phẩm mĩ thuật của bạn.
(Trang 65)
VẬN DỤNG
- Tìm hiểu trường phái kiến trúc Bauhaus.
- Từ bố cục các hình cơ bản, hãy sắp xếp tạo thành mô hình hình khối cơ bản để ứng dụng trong các sản phẩm thực tế theo trường phái Bauhaus (mô hình nhà cửa, mô hình đồ vật,...).
Walter Gropius, Trường đại học Bauhaus tại Dessau, Đức, 1925.
Nguồn: Shutterstock
PHẦN THAM KHẢO
 |  |
Đào Thái Sơn
Mô hình khu nhà, bìa carton
