| Yêu cầu cần đạt - Hiểu được cấu trúc của vật thể trong tự nhiên và khái quát thành các hình, khối cơ bản. Nhận biết được đặc điểm của tranh bố cục hình, khối cơ bản - Thể hiện được ý tưởng chủ đề thông qua sắp xếp hình, khối cơ bản với các chất liệu tự chọn. - Biết phân tích, nhận xét về các yếu tố và nguyên lí tạo hình trong tranh bố cục hình, khối cơ bản. - Có ý thức sáng tạo trong việc sắp xếp, phân tích cấu trúc các vật thể. |
Paul Klee, Lâu đài và mặt trời, sơn dầu, 1928.
Nguồn: Trường Đại học Birmingham, Anh
(Trang 51)
QUAN SÁT VÀ NHẬN THỨC
1. Tìm hiểu các hình và khối cơ bản
Từ các hình cơ bản, ta có thể biến thể hoặc xoay chiều để tạo ra các khối khác nhau. Hình tròn tạo ra khối cầu; hình tam giác tạo ra khối chóp; hình vuông tạo ra khối lập phương. Các hoạ sĩ, nhà điêu khắc dựa vào đặc điểm của hình, khối để kết hợp chúng nhằm thể hiện ý tưởng của mình.
Hình vuông và khối lập phương
Hình vuông là một hình được bao bởi 4 cạnh bằng nhau và có 4 góc vuông. Khối lập phương là sự xoay chiều của hình vuông, có 6 mặt, chiếm một thể tích nhất định trong không gian 3 chiều. Hình vuông và khối lập phương đều mang giá trị cho tính ổn định, bền vững khiến ta liên tưởng đến những toà nhà vững chắc.
|
Toà nhà Nguồn: Shutterstock |
Robert Smithson, Góc gương với san hô. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại MoMA, Hoa Kỳ |
Hình tròn và khối cầu
Hình tròn là một mặt phẳng được khép kín bởi một vòng tròn đồng tâm. Khối cầu là sự xoay chiều của hình tròn chiếm một thể tích nhất định trong không gian 3 chiều. Nếu hình vuông và khối lập phương tạo hiệu quả vững chắc, ổn định thì hình tròn và khối cầu tượng trưng cho sự chuyển động.
|
Trái Đất. Nguồn: Shutterstock |
Constantin Brâncuşi, Nàng thơ đang ngủ. Nguồn: https://www.connaissancedesarts.com |
(Trang 52)
Hình tam giác và khối tam giác
Hình tam giác là hình được tạo nên bởi ba cạnh và có nhiều dạng. Khối tam giác là sự xoay chiều của hình tam giác có các cạnh chung một đỉnh. Hình, khối tam giác tạo nên cảm giác cân bằng, vững chãi và có tính chất phát triển.
 |
Dãy núi. Nguồn: Shutterstock |
Constantin Brâncuşi, Ba chú chim cánh cụt. Nguồn: Bảo tàng Philadelphia, Hoa Kỳ |
Em nhận xét gì về hình, khối trong tự nhiên và hình, khối thể hiện trong tác phẩm mĩ thuật?
2. Hình, khối và các yếu tố tạo hình khác
Cấu trúc của vật thể trong tự nhiên đều có thể được quy về những hình, khối cơ bản. Ví dụ: một ngôi nhà bình thường có thể được quy thành hình chữ nhật kết hợp hình tam giác, mặt trời được diễn tả bằng một hình tròn với các nét thẳng xung quanh... Trong một số trào lưu, phong cách hội họa, sản phẩm mĩ thuật ứng dụng và các công trình kiến trúc, ngôn ngữ hình, khối cơ bản được khai thác triệt để.
| Tham khảo quá trình biến đổi phong cách tạo hình của họa sĩ Piet Mondrian xuất phát từ tác phẩm vẽ cái cây |
|
Cây đỏ, sơn dầu, 1908-1910
Sáng tác II, sơn dầu, 1912 |
Cây xám, sơn dầu, 1911
Thành phần số 11, sơn dầu, 1913 |
Bố cục với mặt phẳng lớn màu xanh lam, đỏ, đen, vàng và xám, sơn dầu, 1921 |
Sự thay đổi phong cách tạo hình trong các tác phẩm của hoạ sĩ Piet Mondrian được thể hiện như thế nào?
(1), (2), (3), (4), (5) Nguồn: https://www.pietmondrian.eu
(Trang 53)
3. Hình, khối cơ bản trong các tác phẩm mĩ thuật
Tranh bố cục hình, khối cơ bản là tranh sử dụng các mảng, khối cơ bản được sắp xếp hợp lí, sáng tạo, lược bỏ chi tiết nhưng vẫn rõ được chủ thể. Đây là một cách đơn giản hoá sự rộng lớn và phức tạp trong tự nhiên. Các hình, khối được sử dụng đa dạng, hài hoà và mang tính đột phá nhưng vẫn tuân thủ các nguyên tắc của bố cục. Nội dung của tác phẩm chỉ mang tính gợi chứ không miêu tả cụ thể.
|
Pablo Picasso, Xưởng vẽ, sơn dầu. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại MoMA, Hoa Kỳ
Sonia Delaunay, Nhịp điệu màu sắc, sơn dầu. Nguồn: https://allpainters.ru |
Wassily Kandinsky, Sự đền bù không ổn định, sơn dầu. Nguồn: https://fineartamerica.com |
| GHI NHỚ: Trong phong cách tối giản, hoạ sĩ đơn giản hoá triệt để các đối tượng, chỉ sử dụng màu sắc và các hình, khối cơ bản để sáng tác. Các hoạ sĩ tiêu biểu của trào lưu này là Piet Mondrian, Wassily Kandinsky, Kazimir Malevich (Trường phái Hình học); Pablo Picasso, Fernand Léger, Diego Rivera (Lập thể),... |
Việc sắp xếp hợp lí các hình, khối cơ bản đem lại hiệu quả thầm mĩ cho các tác phẩm như thế nào?
(Trang 54)
LUYỆN TẬP VÀ SÁNG TẠO
Tham khảo các bước xây dựng phác thảo tranh bố cục hình cơ bản
– Chuẩn bị: giấy, chì, màu, tẩy, nước, bảng pha màu,...
– Gợi ý các bước thực hiện:
 |  |
 |  |
- Phác mảng tạo bố cục.
- Tìm hình chi tiết cho bố cục thêm sinh động.
- Vẽ và điều chỉnh phác thảo để đậm – nhạt được phân bố hài hoà.
- Vẽ màu và điều chỉnh hoà sắc theo phác thảo đậm – nhạt.
(Trang 55)
Hãy thực hiện một sản phẩm tranh vẽ đề tài tự chọn, trong đó các vật thể được khái quát bằng các hình cơ bản.
Yêu cầu:
- Sử dụng hình cơ bản: tròn, vuông, tam giác,...
- Khuôn khỗ: giấy A3.
- Chất liệu: tuỳ chọn (chì màu, màu nước, màu bột, màu gouache,...).
PHẦN THAM KHẢO
|
Đào Hữu Quang Bố cục hình cơ bản, màu bột |
Nguyễn Tiến Thành, Bố cục hình cơ bản, màu gouache |
PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ
Trưng bày sản phẩm và thảo luận những nội dung dưới đây:
- Sản phẩm mĩ thuật được sắp xếp theo dạng bố cục nào?
- Các hình, khối cơ bản đã sắp xếp phù hợp với yêu cầu thể hiện chưa? Vì sao?
- Ý tưởng lựa chọn yếu tố và nguyên lí tạo hình cho sản phẩm mĩ thuật.
- Nhận xét sản phẩm mĩ thuật của bạn.
(Trang 56)
VẬN DỤNG
- Tìm hiểu hình, khối cơ bản được ứng dụng trong các sản phẩm mĩ thuật ứng dụng.
- Vận dụng kiến thức đã học trong bài để ứng dụng vào cuộc sống.
PHẦN THAM KHẢO
|
Josef Albers, Bộ bàn lồng, gỗ, kính sơn, 1926-1927. Nguồn: https://www.paris-art.com
Ettore Sottsass, Tù sách Cartton, ván nhiều lớp (MDF), 1981. Nguồn: https://www.metmuseum.org |
Yves Saint Laurent, Váy (lấy cảm hứng từ tác phẩm của Mondrian), 1965. Nguồn: https://www.vogue.fr/fashion |
