Trang 48
MỤC TIÊU
• Nêu được vai trò của một số phức chất sinh học: chlorophyll, heme B. vitamin B12,...
• Nêu được ứng dụng của phức chất trong tự nhiên, y học, đời sống và sản xuất, hoá học.
| MỞ ĐẦU Phúc nhất có vai trò gì đối với sinh vật? Trong đời sống và sản xuất, phức chất có những ứng dụng nào? |
I. VAI TRÒ CỦA MỘT SỐ PHỨC CHẤT SINH HỌC
Các phức chất của kim loại như heme B, chlorophyll,... có vai trò quan trọng đối với sự sống của sinh vật, mặc dù chúng chỉ tồn tại với hàm lượng nhỏ.
Hình 9.1. Cấu trúc của khung home B (a) và chlorophyll (b)
Heme B tồn tại trong các vật sống từ vi khuẩn đến con người, là thành phần của hemoglobin, được viết tắt là Hb. Hemoglobin là thành phần cấu tạo nên hồng cầu của máu. Heme B giúp hồng cầu vận chuyển oxygen từ phổi đến các cơ quan và vận chuyển carbon dioxide từ các cơ quan đến phổi dễ giải phóng ra khỏi cơ thể.
Chlorophyll còn gọi là chất diệp lục, thực vật có màu xanh là do có chứa chlorophyll. Chlorophyll đóng vai trò quan trọng trong quá trình hấp thụ CO2 và H2O dưới tác dụng của năng lượng Mặt Trời, chuyển hoá thành tinh bột và oxygen. Đây là quá trình quang hợp, xảy ra trong lá của cây xanh.
Vitamin B12 là phức chất của Co3+, có vai trò thiết yếu trong việc hình thành tế bào hồng cầu, chuyển hoá tế bào, chức năng thần kinh và sản xuất DNA.
Trang 49
EM CÓ BIẾT
Cấu trúc và vai trò của vitamin B12
Cơ thể chúng ta chỉ cần vitamin B12 với hàm lượng nhỏ để duy trì hoạt động và khoẻ mạnh. Tuy nhiên, nếu thiếu vitamin B12 có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, mệt mỏi, yếu cơ, các vấn đề về đường ruột và làm tổn thương thần kinh, rối loạn tâm lí,... Chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh sẽ cung cấp đủ các vitamin thiết yếu cho cơ thể.
II. MỘT SỐ ỨNG DỤNG CỦA PHỨC CHẤT
• Trong y học, một số phức chất có khả năng chữa trị hoặc kiểm soát bệnh.
Hình 9.2. Ba phúc chất của Pt2+ được dùng làm thuốc chữa bệnh ung thư(1)
Cisplatin
Carboplatin
Oxaliplatin
Hình 9.3. Phức chất của Au+ được dùng làm thuốc chữa bệnh thấp khớp(2)
Auranofin
Hình 9.4. Phức chất của Cu2+ được dùng trong điều trị bệnh HIV(2)
Diaquadipyamcopper
• Trong hoá học, một số phức chất được dùng để nhận biết và xác định hàm lượng các ion kim loại chuyển tiếp trong dung dịch.
Ví dụ: Để nhận biết ion Fe3+ trong dung dịch, người ta cho ion SCN- vào để tạo phức chất [Fe(SCN)3(H2O)3] có màu đỏ máu đặc trưng; dựa vào khả năng tạo phức chất bền của ethylenediaminctetraacetate (EDTA) với nhiều ion kim loại để chuẩn độ xác định hàm lượng ion kim loại có trong dung dịch;...
(1) Nguồn: Chem. Rew 2014, 114, 8, 1170–4495 Publication Date:November 27, 2013.
https://doi.org/10.1021/cr4004314. Copyright © 2013 American Chemical Society.
(2) Nguồn: Introduction to coordination chemistry/Geoffrey A. Lawrance. A John Wiley and Sons, Ltd.. Publication, 2010.
Trang 50
• Phức chất cũng có nhiều vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất như:
Trong công nghiệp sản xuất hoá chất, nhiều chất hóa học được điều chế nhờ sự hỗ trợ của phản ứng có sử dụng chất xúc tác là phức chất. Ví dụ: phức chất của modium (Rh) với tên gọi là xúc tác Wilkinson được sử dụng cho phản ứng hydrogen hóa các alkene đầu mạch.
Trong công nghiệp gốm sứ, phức chất của nhiều kim loại chuyển tiếp dãy thứ nhất được dùng để tạo màu sắc đa dạng cho các lớp men trắng trên gốm sứ.
EM ĐÃ HỌC
• Phức chất có vai trò quan trọng đối với sinh vật như: heme B, chlorophyll, vitamin B12.
• Các phúc chất có nhiều ứng dụng trong y học, hoá học, sản xuất và đời sống:
- Trong y học, một số phức chất được ứng dụng trong điều trị bệnh ung thư, thấp khớp, HIV....
- Phức chất được dùng trong nhận biết và xác định hàm lượng một số ion kim loại có trong dung dịch.
– Phức chất được ứng dụng trong công nghiệp gồm sử và sản xuất hoá chất.
EM CÓ THỂ
• Giải thích được tại sao cơ thể chúng ta cần sắt (dưới dạng heme B), cobalt (dưới dạng vitarin B12). Tại sao cây trồng cần magnesium (dưới dạng chlorophyll).
• Liệt kê được một số ứng dụng của phức chất trong y học, hoá học, đời sống và sản xuất.
