Trang 132
VĂN BẢN 2: Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Trích Vũ Như Tô)
Nguyễn Huy Tưởng
Phải chăng giá trị của nghệ thuật là ở chỗ nó có ích cho đời sống?
HỒI THỨ NĂM
Một cung cấm
LỚP I
Vũ Như Tô – Đan Thiềm
VŨ NHƯ TÔ – Có việc gì mà bà chạy hớt hơ hớt hải? Mặt bà cắt không còn hột máu.
ĐAN THIỀM (thở hổn hển) – Nguy đến nơi rồi... Ông Cả!
VŨ NHƯ TÔ – Lạ chưa, nguy làm sao? Đài Cửu Trùng chia năm đã được một phần.
ĐAN THIỀM – Ông trốn đi, mau lên không thì không kịp.
VŨ NHƯ TÔ – Sao bà nói lạ? Đài Cửu Trùng chưa xong, tôi trốn đi đấu. Làm gì phải trốn?
Lời thoại và hành động thể hiện thái độ gì của các nhân vật?
ĐAN THIỀM – Ông nghe tôi! Ông trốn đi! Ông nghe tôi! Ông phải trốn đi mới được!
VŨ NHƯ TÔ – Làm sao tôi cần phải trốn? Bà nói rõ cho là vì sao? Khi trước tôi nhờ bà mách đường chạy trốn, bà khuyên không nên, bây giờ bà bảo tôi đi trốn, thế là nghĩa gì?
ĐAN THIỀM – Có nghĩa lắm. Tôi không làm một việc gì vô lí cả. Khi trước trốn đi thì ông nguy, bây giờ trốn đi thì ông thoát chết.
VŨ NHƯ TÔI – Sao thế?
ĐAN THIỀM – Loạn đến nơi rồi. Dân gian đói kém nổi lên tứ tung. Giặc Trần Cao trước đã bị quan quân đuổi đánh, nay lại về đóng ở Bồ Đề, thanh thế rất mạnh. Trong triều, Nguyên Quận công Trịnh Duy Sản vì can vua mà bị đánh, nay mưu với mấy tên đồng chí, giả mượn tiếng đi dẹp giặc rồi quay binh về làm loạn.
Tình huống kịch được miêu tả trong lớp I là gì?
Trang 133
VŨ NHƯ TÔ - Tôi làm gì nên tội?
ĐAN THIÊM - Vậy mà ai ai cũng cho ông là thủ phạm. Vua xa xỉ là vì ông, công khố hao hụt là vì ông, dân gian lầm than là vì ông, man di oán giận là vì ông, thần nhân trách móc là vì ông. Cửu Trùng Đài, họ có cần đâu? Họ dấy nghĩa cốt giết ông, phá Cửu Trùng Đài.
VŨ NHƯ TÔ – Phá Cửu Trùng Đài? Không đời nào? Mà tôi thì không làm gì nên tội. Họ hiểu nhầm.
Bối cảnh nào được tái hiện thông qua các chỉ dẫn sân khấu?
ĐAN THIỀM – Ông phải trốn đi. (có tiếng quân âm âm, tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng tù và, tiếng ngựa hí) Ông phải trốn đi. (lời có vẻ van lơn) Trong lúc biến cố này, ông hãy tạm lánh đi. Khi dân nổi lên, họ nông nổi vô cùng. Họ không phân biệt phải trái. Ông trốn đi. Tài kia không nên để uổng. Ông mà có mệnh hệ nào thì nước ta không còn ai tô điểm nữa.
VŨ NHƯ TÔ – Bà không nên lo cho tôi. Tôi không trốn đâu. Người quân tử không bao giờ sợ chết. Mà vạn nhất có chết, thì cũng phải để cho mọi người biết rằng công việc mình làm chính đại quang minh. Tôi sống với Cửu Trùng Đài, chết cũng với Cửu Trùng Đài. Tôi không thể xa Cửu Trùng Đài một bước. Hồn tôi để cả đây, thì tôi chạy đi đâu?
ĐAN THIỀM – Ông Cả! Ông nghe tôi. Trốn đi để chờ cơ hội khác. Đại sự hỏng rồi.
VŨ NHƯ TÔ – Đa tạ bà. Tấm lòng của bà, chỉ có lòng cha mẹ tôi mới sánh kịp. Nhưng tôi đã quyết, không chịu rời Cửu Trùng Đài một bước. Tôi quyết ở đây.
ĐAN THIỀM (thất vọng) – Ông Cả ơi!
LỚP II
Những người trên, thêm Nguyễn Vũ
NGUYỄN VŨ (lật đật và xộc xệch) – Kìa, thầy Cả
VŨ NHƯ TÔ – Lạy Cụ lớn.
NGUYỄN VŨ – Thấy có biết việc gì không?
VŨ NHƯ TÔ – Bẩm Cụ lớn, không. Duy có bà Đan Thiềm đây vừa mới bảo với chúng tôi rằng Nguyễn Quận công làm phản.
NGUYỄN VŨ (hất hàm hỏi Đan Thiềm) – Thế nào?
ĐAN THIÊM – Chúng tôi cũng không rõ. Nghe như Quận công làm phản. Cụ lớn có biết tin gì thêm không?
Trang 134
NGUYỄN VŨ – Đúng thế đấy. Ta vừa chạy đến đây. Thiên tử đâu? Chiều hôm kia ta còn uống rượu trong nội điện với Hoàng thượng.
ĐAN THIỀM (rú lên) – Cái gì đó? (có tiếng động ẩm ẩm ở xa) Họ tiến lại đây chăng? (quay bảo Vũ Như Tô) Ông trốn đi, mau lên, khổ lắm. (lắng tai) Có tiếng quân reo... (líu lưỡi)
NGUYỄN VŨ – Ta lo cho Hoàng thượng lắm. Duy Sản là một đứa tiểu nhân. Nó vẫn căm giận Hoàng thượng và ta. Ta hối không can Hoàng thượng, lại để cho ngài sai đánh nó quá đau, mà lại ở ngay giữa chợ. Thẹn quá hoá giận, đứa tiểu nhân thì nghĩ chi đến nghĩa vua tôi!
Để ý thái độ của Vũ Như Tô, Đan Thiêm khi Nguyễn Vũ xuất hiện.
ĐAN THIÊM (quay bảo Vũ Như Tô) - Ông định chết ở đây sao? Ông gần quá. Quận công có ưa gì ông đâu?
VŨ NHƯ TÔ (xẵng) – Bà để mặc tôi. Tôi tự có cách khu xử.
ĐAN THIÊM – Đấy, tiếng reo mỗi lúc một gần. Kìa, thái giám, chắc có tin gì?
Nội giám
hoảng hốt vào.
LỚP III
Những người trên, thêm Lê Trung Mại
LÊ TRUNG MẠI – Bẩm Cụ lớn, nguy đến nơi rồi. Kia mụ Đan Thiềm sao lại ở đây? Mụ ra là giống quái,...
NGUYỄN VŨ – Có việc chi, Trung Mại?
LÊ TRUNG MẠI – Bẩm Cụ lớn, Trịnh Duy Sản mưu với lũ Lê Quảng Đô, Trịnh Trí Sâm lập vua khác, đêm qua đã kéo quân vào của Bắc Thần...
NGUYỄN VŨ - Thiên tử đâu?
LÊ TRUNG MẠI – Bẩm, nguyên Trịnh Duy Sản sắm sửa thuyền bè khí giới, họp ở bến đò Thái Cực, nói reo lên Sự kiện nào được miêu tả là đi đánh Trần Cao, rồi đương đêm đem ba nghìn quân trong lớp III Kim Ngô hộ vệ vào cửa Bắc Thần đốt lửa cho sáng...
NGUYỄN VŨ (nóng ruột, giậm châu gắt) – Thiên tử đâu? Nói mau lên.
LÊ TRUNG MẠI – Hoàng thượng trông thấy lửa sáng, hốt hoảng tưởng là giặc ập đến vội lên ngựa lẻn ra cửa Bảo Khánh, trời thì tối mà cứ lao mình đi không đèn đuốc gì cả. Khi ngài qua cửa Thái Học đến ao Chu Tước ở phường Bích Câu thì vừa gặp Duy Sản.
________________________________________________________
Nội giám (hay thái giám, hoạn quan): một chức quan hầu cận trong cung vua.
Trang 135
NGUYỄN VŨ – Gặp Duy Sản? Trời! Thế thì còn gì? Nói mau lên.
LÊ TRUNG MẠI – Ngài hỏi nó: Giặc ở đâu? Nó không đáp, ngoảnh mặt đi cười nhạt. Ngài quất ngựa về phía tây, nó sai võ sĩ là tên Hạch đuổi theo, đâm vua ngã ngựa rồi giết chết. (khóc)
NGUYỄN VŨ (khóc) – Hoàng thượng ơi! Hạ thần mới nghe câu chuyện đã đoán ngay có sự này. (cảm động quá, ngã xuống)
LÊ TRUNG MẠI (Nức nở) – Khốn nạn, Khâm Đức Hoàng hậu thương vua cũng nhảy vào lửa chết... (không nói được nữa)
VŨ NHƯ TÔ – Xin Cụ lớn hãy để nghe xem có thực không đã. Không có lẽ... (vực Nguyễn Vũ dậy) Bẩn Cụ lớn.
NGUYỄN VŨ (vẫn khóc) – Thực đấy rồi. Thôi để mặc ta. Duy Sản ta đã biết, nó tàn nhẫn vô cùng. Hoàng thượng ơi! Ơn tri ngộ mới được tám năm... Hoàng thượng băng hà lão thần cũng không yên được với chúng. Ăn lộc của vua, xin chết vì nạn của vua. Lão thần không muốn kéo dài kiếp sống tàn làm gì nữa. (rút dao đâm cổ tự tử và ngã lăn ra)
LÊ TRUNG MẠI – Trời ơi! Cụ lớn Đông các! (vực dậy, máu me đầm đìa)
NGUYỄN VŨ – Thôi mặc ta cho ta chết. Sống chỉ thêm nhục nhã. (ngất đi)
VŨ NHƯ TÔ (nhìn Đan Thiềm, nhìn thấy Nguyễn Vũ) – Thảm não chưa?
LÊ TRUNG MẠI (Sở người Nguyễn Vũ) – Có lẽ Cụ lớn chết rồi. Sao chóng thế được? Chết thực rồi!
ĐAN THIÊM (thở dài) - Biến đến thế là cùng.
Một bọn nội giám nữa vào.
LỚP IV
Những người trên, thêm một bọn nội giám khác
MỘT TÊN NỘI GIÁM – Cụ lớn làm sao? Tình thế nguy ngập! Đứng ở đây để chết cả lũ ư?
LÊ TRUNG MẠI – Việc chi nữa?
Sự kiện nào được miêu tả trong lớp IV?
TÊN NỘI GIÁM – Trịnh Duy Sản giết Thiên tử, hội triều đình lập con Mục Y Vương là Quang Trí lên ngôi. Có Võ Tả Hầu là Phùng Mai đúng lên mắng quân phản nghịch. Đảng ác bắt Phùng Mai chém ngay ở nhà Nghị sự. Trong triều còn đang rối loạn thì An Hoà Hầu Nguyễn Hoằng Dụ ở bên Bồ Đề được tin vua bị giết,
Trang136
kéo quân về đốt phá kinh thành. Thợ xây Cửu Trùng Đài quá nửa theo về quân phản nghịch. Tình hình nguy ngập lắm rồi.
Chú ý sự khác biệt trong hành động, thái độ của các nhân vật trong tình thế nguy ngập.
VŨ NHƯ TÔ – Thợ theo quân phản nghịch? Thế còn Cửu Trùng Đài?
TÊN NỘI GIÁM – Kẻ phá, người đốt...
VŨ NHƯ TÔ – Vô lí.
BỌN NỘI GIÁM – Vô lí? Vô lí? Để Cửu Trùng Đài làm gì? Vì đâu mà có quân phản nghịch? An Hoà Hầu đang cho tìm mấy lũ cung nữ để phanh thây làm trăm mảnh. Mày không biết tội hay sao?
VŨ NHƯ TÔ – Vô lí. (Có tiếng kêu mỗi lúc một gầu: “Bạo chúa đã chết. Còn thằng Vũ Như Tô, đem phanh thây trăm mảnh”. Có tiếng đổ âm âm. Họ chạy cả.)
LÊ TRUNG MẠI (nháy bọn nội giám) – Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sách. Tham quyền cố vị
gì, anh em nghĩ sao?
BỌN NỘI GIÁM – Chạy đi anh em ơi! (họ chạy nốt)
LỚP V
Vũ Như Tô – Đan Thiềm
ĐAN THIÊM - Ông Cả! Ông chạy đi! Ông có nghe tiếng gì không? Quân giặc đang tìn ông đấy: trốn đi!
VŨ NHƯ TÔ – Họ tìm tôi, nhưng có lí gì họ giết tôi. Tôi có gây oán gây thù gì với ai?
ĐAN THIỀM – Ông dùng mơ mộng nữa. Dân chúng nông nổi, dễ sinh tàn ác. Họ không hiểu công việc của ông. Tránh đi! Trốn đi! Đợi thời là thượng sách. Đừng để phí tài trời. Trốn đi!
VŨ NHƯ TÔI – Còn bà?
Chú ý thái độ của Vũ Như Tô và Đan Thiêm.
ĐAN THIỀM - Tôi ở đây. (Có tiếng quân reo dữ dội: “Giết chết Vũ Như Tô, giết chết lũ cung nữ”)
VŨ NHƯ TÔ (thản nhiên) – Bà ở đây. Vậy tôi cũng ở đây, nguy biến ta cùng chịu.
____________________________________________________________
Tham quyền cố vị: cố giữ lấy quyền hành, địa vị, không chịu rời bỏ (cho dù đã không còn đủ năng lực hoặc điều kiện để làm việc).
Trang 137
ĐAN THIÊM – Không được! Tôi chết đi không thiệt hại cho đời. Còn ông, ông phải đi đi mới được. (có tiếng nhà đổ, tiếng của đổ) Ông đi đi không thì không kịp. (nàng chắp tay lạy) Tôi xin ông, ông nghe tôi trốn đi.
Có tiếng giày dép nhốn nháo. Bọn cung nữ hốt hoảng đi vào.
LỚP VI
Những người trêu – Kim Phượng – Cung nữ
KIM PHƯỢNG (khóc lóc) – Làm thế nào bây giờ? Của điện bị chúng phá rồi! Chúng đúng đầy ngoài sân. (hỏi Đan Thiềm) Đây có cửa ra đằng sau không?
ĐAN THIỀM – Đến đây là đường cùng rồi! Đây là tử địa!
CUNG NỮ – Trời ơi!
ĐAN THIỀM (bảo Vũ Như Tô) - Ông Cả ơi! Có trốn cũng không được nữa. Ông nguy mất. (nàng khóc)
Quân khởi loạn kéo vào, gươm giáo sáng loè.
LỚP VII
Những người trên, thêm Ngô Hạch và quân khỏi loạn
QUÂN KHỞI LOẠN – Đây rồi! Vũ Như Tô! Lũ cung nữ!
NGÔ HẠCH – Quân bay, vào bắt lũ cung nữ trước.
CUNG NỮ (quỳ xuống) – Trăm lạy tướng quân, trăm lạy tướng quân. NGÔ HẠCH – Ta vâng tướng lệnh vào bắt các ngươi.
KIM PHƯỢNG (quỳ xuống) – Chị em chúng tôi không
đám cung nữ và quân khởi loạn.
có tội gì. Xin tướng quân sinh phúc. (Đan Thiềm bĩu mỗi Chú ý hành động của thở dài) Kẻ hay xúc xiểm vua là ả kia. (chỉ Đan Thiềm) Chính nó mê hoặc vua. Chính nó dan díu với Vũ Như Tô, làm uế tạp nơi cung cấm, chính nó là thủ phạm.
CUNG NỮ – Chính nó là thủ phạm.
ĐAN THIỀM – Lũ yêu quái không được đặt để nên nhời, tướng quân nên thấu cho. Tôi không sợ chết, nguyện xin được chết. Nhưng tôi không phải là con người bất chính. Tôi nói thế không hổ với quỷ thần hai vai, không hổ với thanh thiên bạch nhật.
Trang 138
CUNG NỮ – Chính con Đan Thiềm là thủ phạm. (nhìn lẳng lơ, bọn quân sĩ như bị quyến rũ) NGÔ HẠCH – Ta đã biết! Quân bay, vào bắt lấy gian phu dâm phụ. ĐAN THIỀM – Tướng quân không nên nói thế.
VŨ NHƯ TÔ – Giết thì cứ giết, nhưng đừng nghỉ oan.
ĐAN THIÊM – Tướng quân nghe tôi. Bao nhiêu tội tôi xin chịu hết. Nhưng xin tướng quân tha cho ông Cả. Ông ấy là một người tài...
QUÂN KHỎI LOẠN (cười âm) – Thế mà còn mở mồm cãi. Mày chết để chồng mày sống à?
ĐAN THIÊM – Các người chỉ nghĩ những điều quá quắt.
QUÂN KHỞI LOẠN - Chúng ông chỉ có thể, con đĩ già câm miệng.
NGÔ HẠCH – Trói cổ nó lại.
ĐAN THIỀM (quỳ xuống) – Tướng quân tha cho ông Cả. Nước ta còn cần nhiều thợ tài để tô điểm.
NGÔ HẠCH (cười ha hả) – Cần thợ tài để tô điểm. Để hao hụt công khổ, để dân gian lầm than.
VŨ NHƯ TÔ – Đan Thiềm, bà đứng dậy. Sao bà lần thần thế, lạy cả một đứa tiểu nhân?
ĐAN THIÊM (đứng dậy) – Tướng quân hãy nghe tôi, Hành động, lời thoại của đồng phạm vào tội ác. Đừng giết ông Cả. Kẻo tướng Vũ Như Tô và Đan Thiêm quân mang hận về muôn đời! Tha cho ông Cả. Tôi xin thể hiện thái độ gì của ôn đời! Tha cho ông Cả. Tôi xin chịu chết.
NGÔ HẠCH (truyền) – Trói cổ con đĩ già lại.
ĐAN THIỀM – Tướng quân tha....
QUÂN KHỞI LOẠN (xúm vào trói nàng) – Đừng nói nữa vô ích, con dâm phụ.
ĐAN THIỀM – ... Tha cho ông Cả.
NGÔ HẠCH (thấy Như Tô chạy lại) – Trói thằng Vũ Như Tô lại. (quân sĩ xông vào trói chàng có vẻ đắc ý)
ĐAN THIÊM (thất vọng) – Chỉ tại ông không nghe tôi, dùng dằng mãi. Bây giờ... (nói với Ngô Hạch) Xin tướng quân...
NGÔ HẠCH – Dẫn nó đi, không cho nó nói nhảm nữa, ròm tai. (quân sĩ dẫn nàng ra)
ĐAN THIỀM – Ông Cả! Đài lớn tan tành! Ông Cả ơi! Xin cùng ông vĩnh biệt! (họ kéo nàng ra tàn nhẫn)
Trang 139
LỚP VIII
Những người trên, trừ Đan Thiềm
VŨ NHƯ TÔ – Xin đa tạ tấm lòng tri kỉ. Đan Thiềm, xin cùng bà vĩnh biệt! (buồn rầu, trấn tĩnh ngay) Đời ta chưa tận, mệnh ta chưa cùng. Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lòng tri kỉ.
NGÔ HẠCH (chỉ bọn cung nữ bảo mấy tên quân) - Dẫn họ về dinh ta đợi lệnh.
MẤY TÊN QUÂN – Xin vâng lệnh. (dẫn cung nữ ra)
VŨ NHƯ TÔ (khinh bỉ) – Mi thực là một tên bỉ ổi. Sao trời lại để cho mi sống làm nhục cương thường
NGÔ HẠCH – Dẫn thằng này về trình chủ tướng.
VŨ NHƯ TÔ (đầy hi vọng) – Dẫn ta ra mắt An Hoà Hầu, để ta phân trần, để ta giảng giải, cho người đời biết rõ nguyện vọng của ta. Ta tội gì. Không, ta chỉ có một hoài bão là tô điểm đất nước, đem hết tài ra xây cho nòi giống một toà đài hoa lệ, thách cả những công trình sau trước, tranh tinh xảo với Hoá công. Vậy thì ta có tội gì? Ta xây Cửu Trùng Đài có phải đâu để hại nước? Không, không! Nguyễn Hoằng Dụ sẽ biết cho ta, ta không. có tội và chủ tướng các người sẽ cởi trói cho ta để ta xây nốt Cửu Trùng Đài, dụng một kì công muôn thuở...
QUÂN SĨ (cười âm) – Câm ngay đi. Quân điên rồ, câm ngay đi không chúng ông vả vỡ miệng bây giờ. Mày không biết mấy nghìn người chết vì Cửu Trùng Đài, mẹ mất con, chồng mất vợ vì mày đó ư? Người ta oán mày hơn oán quỷ. Câm ngay đi!
Chú ý sự đối lập trong lời thoại, hành động của Vũ Như Tô và đám quân sĩ.
VŨ NHƯ TÔ – ...Vài năm nữa, đài Cửu Trùng hoàn thành, cao cả, huy hoàng, giữa cõi trần lao lực, có một cảnh Bồng Lai...
QUÂN SĨ – Câm mồm!
VŨ NHƯ TÔ – ... Xuất hiện...
QUÂN SĨ – Câm mồm! (họ xúm vào cả miệng Vũ Như Tô)
VŨ NHƯ TÔ – Ta có thù oán gì với các người?
NGÔ HẠCH – Dẫn nó ra pháp trường. Không để nó nói nhảm trước mặt chủ tướng mất thì giờ.
QUÂN SĨ – Ra pháp trường!
VŨ NHƯ TÔ – Không, dẫn ta ra mắt chủ tướng. Ta muốn nói chuyện với An Hoà Hầu. Các người không hiểu được ta. (có tiếng ầm ầm như long trời lở đất)
Trang 140
MỌI NGƯỜI – Cái chi nghe kinh người?
Một lũ quân vào.
LỚP IX
Những người trên, thêm một lũ quân
NGÔ HẠCH – Chúng bay đi đâu?
LŨ QUÂN - Bẩm tướng quân! Kinh thành phát hoả!
NGÔ HẠCH – Ai ra lệnh ấy?
MỘT TÊN QUÂN – Chính An Hoà Hầu
VŨ NHƯ TÔ – Chính An Hoà Hầu! Thế Cửu Trùng Đài?
LŨ QUÂN – Cửu Trùng Đài ư? Dã tràng xe cát! Cửu Trùng Đài sắp là một đống tro tàn!
VŨ NHƯ TÔ – Vô lí! Vô lí!
NGÔ HẠCH – Rõ quân ngu muội! Đến đầu mày chả chắc, nói chỉ đến Cửu Trùng Đài mà còn tin tưởng
VŨ NHƯ TÔ – Đời ta không quý bằng Cửu Trùng Đài.
QUÂN SĨ – Giống vật không biết nhục.
NGÔ HẠCH - Dẫn nó đi. (chợt có ánh lửa sáng rực, cả tàn than, bụi khói bay vào)
VŨ NHƯ TÔ (nhìn ra, rú lên) – Đốt thực rồi! Đốt thực rồi! Ôi đảng ác! Ôi muôn phần căm giận! Trời ơi! Phú cho ta cái tài làm gì? Ôi mộng lớn! Ôi Đan Thiềm! Ôi Cửu Trùng Đài! (Có tiếng hô vui vẻ: “Cửu Trùng Đài đã cháy!”)
QUÂN SĨ – Thực đáng ăn mừng.
Chú ý thái độ của Vũ Như Tô khi biết Cửu Trùng Đài bị đốt cháy.
VŨ NHƯ TÔ – (chua chát) – Thôi thế là hết. Dẫn ta đến pháp trường Màn hạ nhanh.
Mùa hạ năm 1941
(Tuyển tập Nguyễn Huy Tưởng, tập I, NXB Văn học, Hà Nội, 1984, in trong Ngữ văn 11 Nâng cao, tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2018, tr. 217 – 227)
Trang 141
Nguyễn Huy Tưởng
Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) quê ở làng Dục Tú, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là xã Dục Tú, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội). Ông là nhà văn, nhà viết kịch chuyên khai thác đề tài lịch sử. Các tác phẩm tiêu biểu của ông: Đêm hội Long Trì (tiểu thuyết lịch sử, 1942), Vũ Như Tô (kịch lịch sử, 1943), An Tư (tiểu thuyết lịch sử, 1944), Cột đồng Mã Viện (kịch lịch sử, 1944), Bắc Sơn (kịch lịch sử, 1946).
Vũ Như Tô là vở bi kịch lịch sử gồm 5 hồi, được xây dựng dựa trên những sự kiện có thật ở thành Thăng Long vào đầu thế kỉ XVI. Nhân vật chính trong vở kịch là Vũ Như Tô, kiến trúc sư có chí lớn, tài cao, cương trực và không màng danh lợi. Ông bị vua Lê Tương Dực bắt về kinh thành, ép xây dựng Cửu Trùng Đài để làm nơi thoả mãn thú ăn chơi của y nhưng ông đã kiên quyết từ chối, thẳng thắn vạch tội nhà vua. Tuy nhiên, khi nghe lời khuyên của Đan Thiềm, rằng hãy nhân cơ hội này, mượn tay bạo chúa để mang tài năng cống hiến cho non sông, thực hành mộng lớn, lưu danh muôn thuở, Vũ Như Tô đã bắt tay vào xây dựng Cửu Trùng Đài. Nhưng việc xây dựng công trình kì vĩ đó vô cùng tốn kém, khiến sưu thuế tăng cao, bao nhiều người phải bỏ mạng trong khi làm việc, dân chúng vì thế mà oán thán, căm ghét Vũ Như Tô. Cuối cùng, Trịnh Duy Sản, một viên quan trong triều đình nhà Lê, đã kêu gọi dân chúng, quân lính, thợ thuyền dấy binh làm phản, giết Lê Tương Dực, đốt Cửu Trùng Đài, bắt và giết Vũ Như Tô.
Đoạn trích trên nằm trong hồi cuối cùng của vở bi kịch.
1. Tóm tắt các sự kiện chính trong đoạn trích. Bạn có nhận xét gì về diễn biến của các sự kiện?
2. Tình huống kịch được miêu tả trong đoạn trích là gì? Trước tình huống đó, mỗi nhân vật đã có những phản ứng, hành động như thế nào? Những phản ứng, hành động đó thể hiện đặc điểm tính cách gì của nhân vật?
3. Xung đột chính trong đoạn trích là gì? Xung đột đó được triển khai như thế nào qua các lớp kịch?
4. Phân tích diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô được thể hiện trong đoạn trích (dựa vào các lời thoại và hành động của nhân vật).
5. Hình tượng Cửu Trùng Đài trong vở kịch có ý nghĩa gì? Bạn có suy nghĩ gì về những phản ứng khác nhau của các nhân vật khi Cửu Trùng Đài bị đốt cháy?
6. Vở kịch gợi cho bạn suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lí tưởng và thực tế, giữa cá nhân và lịch sử?
7. Trong lời đề tựa kịch Vũ Như Tô, Nguyễn Huy Tưởng viết: “Than ôi! Như Tô phải hay những kẻ giết Như Tô phải? Ta chẳng biết. Cầm bút chẳng qua cùng một bệnh với Đan Thiềm.
Lời đề tựa này cho thấy thái độ gì của tác giả đối với các nhân vật? Thái độ đó được biểu hiện như thế nào qua văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài?
Kết nối đọc – viết
Theo bạn, vấn đề xã hội nào được đề cập trong đoạn trích? Viết một đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề đó.
